تغییرات شیمیایی که در مغز افراد افسرده مشاهده می‌شود می‌تواند ناشی از تأثیرات افسردگی بر مغز باشد. جسم و روان انسان، همواره در تعامل با هم هستند؛ بسیاری از بیماری‌های روانی به دلیل مشکلات جسمی بروز پیدا می‌کنند و بسیاری از بیماری‌های جسمی باعث به وجود آمدن مشکلات روحی و روانی می‌شوند. افسردگی، یک اختلال بسیار شایع است که همزمان روی وضعیت جسمی و وضعیت روانی فرد تأثیر می‌گذارد. تعامل مغز و اختلالات روحی، مشهود می‌باشد؛ خلق افسرده، تأثیرات قابل توجهی بر هورمون‌های مغز دارد. همانطور که درمان پزشکی، می‌تواند با تأثیر بر سلول‌های مغزی، وضعیت روانی شما را متعادل کند، درمان روانشناختی نیز می‌تواند باعث تنظیم هورمون‌های مغزی شود و خلق و خوی فرد افسرده را به ثبات برساند. در ادامه به بررسی بیشتر تأثیرات مغزی این اختلال پرداخته‌ایم.
اثرات افسردگی بر مغز
افسردگی اختلالی است که با تغییر مسیرهای عصبی، سیناپس‌ها و اندازه‌ی هیپوکامپ در مغز تغییرات عمده‌ای را اعمال می‌کند. زمانی که افسردگی دارید احساس خستگی و خواب‌آلودگی می‌کنید؛ افسردگی منجر به از بین رفتن ارتباط بین سلول‌ها می‌شود و به همین دلیل مغز مجبور می‌شود برای پردازش اطلاعات، احساسات و به یاد سپاری وقایع تلاش بیشتری به خرج دهد. در نهایت احساس خستگی و خواب‌آلودگی ناشی از افسردگی در فرد مبتلا زیاد می‌شود. در ادامه به تأثیرات افسردگی بر بخش‌های مختلف مغز پرداخته‌ایم.
افسردگی بر کدام بخش‌های مغز تأثیر می‌گذارد؟
سه قسمت مهم در مغز وجود دارد که به نظر می‌رسد در افسردگی اساسی نقش مهمی داشته باشند:
هیپوکامپ
هیپوکامپ در نزدیکی مرکز مغز قرار دارد. این بخش وظیفه ذخیره سازی حافظه و رویدادها را به عهده دارد، همچنین تولید هورمون کورتیزول را تنظیم می‌کند. بدن در زمان استرس جسمی یا روانی و افسردگی، کورتیزول آزاد می‌کند. مشکلات زمانی رخ می‌دهند که به دلیل یک رویداد استرس زا یا عدم تعادل شیمیایی در مغز، کورتیزول بیش از حد وارد مغز می‌شود. به طور طبیعی نورون‌های مغزی در بزرگسالی در بخشی از هیپوکامپ به نام شکنج دندانه دار تولید می‌شوند. در افراد مبتلا به افسردگی، افزایش سطح کورتیزول، روند ساخته شدن نورون‌های جدید را کند کرده و باعث از بین رفتن نورون‌های هیپوکامپ می‌شود. همین جریانات، عمده‌ترین مشکل افسرده‌ها یعنی مشکل حافظه را به وجود می‌آورد.
تأثیر افسردگی بر قشر پیش پیشانی مغز
قشر پیش پیشانی درون مغز و در قسمت جلوی پیشانی واقع شده است. این قسمت مسئول تنظیم احساسات، تصمیم گیری و شکل گیری خاطرات و حافظه است. هنگامی که بدن مقدار بیش از حد کورتیزول را تولید می‌کند، این جریان باعث کوچک شدن قشر پیش پیشانی می‌شود. به همین علت است که بیماران افسرده، احساسات و خلق پر نوسانی دارند و نمی‌توانند هیجانات خود را تنظیم کنند.
تأثیر افسردگی بر بخش آمیگدال مغز
آمیگدال قسمتی از مغز است که پاسخ‌های احساسی، مثل ترس یا لذت را تسهیل می‌کند. در افراد مبتلا به افسردگی، آمیگدال به دلیل مواجه شدن با سطح بالای کورتیزول بزرگ‌تر و فعال‌تر می‌شود. چنین وضعیتی در آمیگدال به همراه فعالیت‌های غیر عادی در بخش‌های دیگر مغز، می‌تواند باعث اختلال در خواب و فعالیت شود. به همین علت فرد افسرده سخت به خواب می‌رود و نمی‌تواند فعالیت‌های زیادی انجام دهد. همچنین باعث نامنظم شدن هورمون‌ها و سایر مواد شیمیایی مغز شده و عوارض بیشتری به دنبال دارد.
به طور کلی سطح کورتیزول بالا نقش مهمی در تغییر ساختار فیزیکی و فعالیت‌های شیمیایی مغز دارد که باعث شروع روند افسردگی می‌شود. معمولا، سطح کورتیزول در صبح بالاتر است و شب‌ها کاهش می‌یابد اما در افراد افسرده سطح کورتیزول حتی در شب نیز افزایش پیدا می‌کند.
چگونه تغییرات مغزی را درمان کنیم؟
تعادل بین میزان کورتیزول و سایر مواد شیمیایی در مغز می‌تواند باعث جلوگیری از کوچک شدن هیپوکامپ و درمان مشکلات حافظه شود. اصلاح سطوح مواد شیمیایی دیگر مانند سروتونین، دوپامین و ... نیز می‌تواند باعث کاهش نشانه‌های افسردگی شود.
دارو برای جبران آسیب‌های افسردگی بر مغز :
داروهای ضد افسردگی در چندین خانواده وجود دارند که می‌توانند تأثیر منفی افسردگی را روی مغز کاهش داده و به تعادل شیمیایی مغز کمک کنند. مهم‌ترین این داروها را در ادامه ذکر کرده‌ایم:
1. داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین؛ داروهایی مثل فلوکستین یا سیتالوپرام که با تغییر میزان هورمون سروتونین، به این تعادل شیمیایی کمک می‌کند.
2. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نورآدرنالین و داروهای ضد افسردگی 3 حلقه‌ای که باعث افزایش سطح خلق و خو و تعادل هورمون‌های شیمیایی مغز می‌شود. دالوکستین و ایمیپرامین از این دسته هستند.
3. مهارکننده‌های بازجذب نوراپی نفرین- دوپامین مثل بوپروپیون با افزایش نوراپی نفرین و دوپامین اثر می‌کنند.
4. مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز با افزایش دوپامین و سروتونین و بهبود ارتباط سلول‌های مغزی تأثیرمی‌گذارند.
5. داروهای آرامبخش، تثبیت کننده خلق و ضد افسردگی‌های معمولی نیز می‌توانند باعث ارتباط بهتر نورون‌های مغز شوند.
6. برخی از روش‌های پزشکی مثل الکتروشوک درمان و تحرک مغناطیسی باعث بهبود جریان الکتریسیته مغز و تنظیم خلق و خو می‌شود.
درمان روانشناختی چگونه باعث بهبود عملکرد مغز در افراد افسرده می‌شود؟
درمان‌های بالا همه جزء درمان‌های تهاجمی هستند. یعنی چیزی باید وارد بدن شما شود تا عملکرد مغز را کاهش دهد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که روان‌درمانی و روش‌های اصلاح فکر و رفتار، می‌تواند ساختار مغز را تغییر داده و به کاهش علائم افسردگی کمک کند. روان‌درمانی شاید زمان بر باشد اما نسبت به روش‌های دارو و شوک، بی خطرتر بوده و اثر بلند مدت‌تری روی مغز شما دارد. یعنی امکان بازگشت افسردگی به حداقل رسیده و به دلیل اصلاح باورها، فرد می‌تواند در مواجهه با رویدادهای استرس زا خود را مدیریت کرده و ازتأثیرات افسردگی بر مغز پیشگیری کند.
توجه داشته‌باشید که جبران آسیب‌های افسردگی بر مغز، چه از روش دارو درمانی و چه با استفاده از روش‌های روان درمانی، نیاز به مداخله متخصصان و مشاوره افسردگی دارد. درمان به تنهایی و مصرف خودسرانه‌ی داروها خطر بازگشت و عود افسردگی را افزایش می‌دهد.
سؤالات متداول
مغز افراد افسرده با مغز افراد سالم چه تفاوتی دارد؟
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که مغز افراد افسرده به نسبت افراد سالم، از هیپوکمپوس کوچکتری برخوردار است. تکرار و تداوم علائم افسردگی منجر به کوچک‌تر شدن هیپوکمپوس می‌شود و به این صورت بر اساس یک چرخه معیوب با کوچک‌تر شدن هیپوکمپوس علائم افسردگی شدید‌تر می‌شوند.
افسردگی چه تأثیری بر حافظه دارد؟
افسردگی عملکرد حافظه‌ی کوتاه‌مدت و بلند مدت را به میزان زیادی کاهش می‌دهد؛ به طوری که ممکن است فرد مبتلا اسامی و یا شماره‌ها را به راحتی فراموش کند و یا توانایی یادآوری برخی از خاطرات گذشته را نداشته‌باشد. معمولا افرادی که افسردگی دارند، نمی‌توانند مطالب را به خوبی به یاد بسپارند. تحقیقات نشان داده‌اند بهبود افسردگی به بهبود و تقویت حافظه حتی در سنین بالا کمک می‌کند.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاورین و متخصصان مجرب ما در مركز مشاوره آنلاين گپچه در تماس باشید.