عمومی ترین معنی توهم، وجود درک و احساس نسبت به چیزهایی است که وجود خارجی ندارند. در واقع افرادی که دچار این بیماری می شوند، نسبت به حواس پنجگانه خود هم احساس خطا می کنند. این افراد چیزهایی را دیده و صداهایی را می شوند که دیگر افراد توانایی درک آنها را ندارند. توهم اصلی ترین نشانه اختلالات روان پریشی است. روانپزشکان برای تشخیص نوع این اختلال، ابتدا به جست و جوی نشانه های توهم می پردازند.
توهم معمولا در اختلالات اسکیزوفرنی، سایکوتیک و دوقطبی پدید می آید. در این بین بعضی از اختلات عصبی، آسیب های مغزی، بیماری ها و استعمال مواد مخدر هم می تواند به عنوان عامل بروز توهم مطرح شود.
در رابطه با فرد متوهم می توان گفت که او چیزهایی را به صورت کاملا واقعی می بینید و اینکه دیگران به او می گویند که آن چیزها وجود ندارند، باور ندارد. توهم دیداری و شنیداری از رایج ترین گونه های توهم است.
بروز توهم چرا و به چه علت
در این باره، تحقیقات زیادی در مورد علل بروز توهم انجام شده است، اما هنوز منشا آن کشف نشده است. بر اساس تحقیقات عوامل متعددی مانند ژنتیک، فیزیولوژیک، احساسات روانی و اجتماعی در بروز و تقویت این بیماری روانی، نقش دارند.
زمانی که افراد پس از استعمال مواد مخدر، دچار توهم می شوند، در واقع این عناصر مواد مخدر هستند که زمینه ساز بروز توهم می شوند. حتی در برخی موارد فرد هنگام مصرف مواد مخدر، توهمی نداشته اما پس از ترک آن، توهم به سراغ او می رود.
عامل ژنتیک هم در بروز توهم می تواند اثرگذار باشد، بدین ترتیب که اگر یکی از والدین یا هردوی آنها اختلال روان پریشی داشته باشند، احتمالا فرزند آنها هم دچار چنین اختلالی خواهد بود.
چگونگی بروز توهم
اشاره شد که فرد متوهم، بعضی اوقات در حواس پنجگانه خود احساس خطا می کند. توهم شنیداری و دیداری رایج ترین توهم است که طی آن شخص مبتلا، اجسامی را دیده و اصواتی را می شوند. انواع مختلف توهم عبارتند از:
1-توهم دیداری 2-توهم شنیداری 3-توهم چشایی 4-توهم بویایی 5-توهم جسمانی 6-توهم دستوری
اکنون می خواهیم به بررسی انواع مختلف توهم بپردازیم.
1-توهم دیداری
در توهم بیداری، شخص اجسامی را مشاهده می کند که در حقیقت، واقعی نیستند اما او آنها را واقعی تصور می کند. چنین اجسامی وجود خارجی نداشته و دیگران هم نمی توانند آنها را مشاهده کنند. توهم عمومی و خاص از انواع توهم دیداری هستند. در توهم عمومی فرد اجسام،رنگ ها و افراد و... را می بینید که در حقیقت وجود خارجی ندارند. اما در توهم خاص دیداری، شخص یک فرد به خصوص را می بیند مثلا یکی از عزیزان که به تازگی فوت شده یا از او دور است. یا حتی ممکن است حشراتی را روی پوست خود ببیند و یا موچودات فضایی و ارواح را ببیند.
عوامل بروز توهم دیداری:
مشکلات بینایی
آسیب های مغزی
اختلال اسکیزوفرنی، دوقطبی وافسردگی
زوال عقل
تشنج و رعشه
اختلالات خواب
و...
2-توهم شنیداری
توهم شنیداری نیز بسیار شایع است. حدودا 70درصد از مبتلایان اختلالات روان پریشی، توهم شنیداری دارند که این توهم در شکلهای مختلفی شیوع پیدا می کند. برخی افراد صدایی را می شوند که با آنها گفت و گو می کنند، در برخی دیگر چند صدای مختلف مشغول صحبت با یکدیگر هستند. در بعضی دیگر هم، فرد صدایی می شنود که به مکالمه در مورد افکار او می پردازد.
تقریبا همه ما صدای افکار در ذهن خود داریم که این البته طبیعی است. اما افراد متوهم این صدا را بیرون از ذهن و مانند صدای دیگران احساس می کنند. اما توهم شنیداری مختص صدای انسان ها نیست و امکان دارد با صدای تق تق و یا صدای پا و... هم بروز پیدا کند.
عوامل بروز توهم شنیداری:
مشکلات شنوایی و آسیب های گوش
طیف اسکیزوفرنی و اختلالات سایکوتیک
ابتلا به اختلالات دوقطبی، اضطراب پس از حادثه، اختلالات خواب
و...
3-توهم چشایی
توهم چشایی کمتر شایع است، اما با این حال وجود دارد. در این توهم فرد مزه های غیرمعمول را در دهان خود حس کرده و به همین خاطر احساس ناخوشایندی دارد. مثلا مزه خون را در دهان خود حس کرده و یا مزه غذاها برای او تغییر می کند.
عوامل بروز توهم چشایی
آسیب های مغزی
بیماری ها سینوسی و صرع
طیف اسکیزوفرنی
و...
4-توهم بویایی
در اثر توهم بویایی، سیستم بویایی فرد، دستخوش تغییراتی می شود. این فرد ممکن است بوهای مختلفی را در اطراف خود استشمام کرده و یا حتی تصور کند که خودش آن بوها را می دهد.
توهم بویایی هم برای بوی خوب مانند بوی گل و عطر و... بوده و هم برای بوی بد مثل بوی زباله و...
عوامل بروز توهم بویایی
عفونت بینی
پولیپ بینی
مشکلات دندانپزشکی
میگرن و دردهای ناشی از آن
اعتیاد به مواد مخدر
و...
5-توهم جسمانی
این توهم، در حس لامسه افراد اختلال ایجاد کرده و به نوعی فرد متوهم حرکات غیرعادی دربدن خود احساس می کند و به این شکل احساسات کاذب و پوچ نسبت به حس لامسه خود دارد.
به طور مثال ممکن است احساس کند حشره ای در روی پوست یا زیر آن در حال حرکت است یا دست هایش در حال سوختن است. یا حتی ممکن است تصور کند که بعضی از اعضای بدنش بزرگ شده و تغییراتی را متحمل می شود.
عوامل بروز توهم جسمانی:
آلزایمر
مصرف داروهای توهم زا
اعتیاد به مواد مخدر
زوال عقل
و...
6-توهم دستوری
آخرین نوع توهم که نوع دستوری آن است، شباهت زیادی به توهم شنیداری دارد. با این تفاوت که صداهایی که در توهم شنیداری شنیده می شوند، در اینجا در قالب دستور یا فرمان هایی صادر می شود.
فرد متوهم، صداهایی را می شوند که به او دستور انجام کارهایی را می دهد. این صداها می تواند برای او منشا درونی و یا بیرونی داشته باشند. همچنین این دستورات می توانند مثبت باشند یا منفی که در حالت منفی فرد ممکن است به خودش و دیگران صدمه بزند.
عوامل بروز توهم دستوری:
مشکلات شنوایی و آسیب های مربوط به آن
اختلالات خواب
مصرف داروهای توهم زا
اعتیاد به مواد مخدر
و...
چگونگی تشخیص توهم
تشخیص اینکه اختلال فرد توهم است یا خیر، توسط روانپزشک و روانشناس صورت می گیرد. در طی این تشخیص، مصاحبه های بالینی با خود شخص و اطرافیان او صورت می گیرد تا توهم او تشخیص داده شود.
روش دیگر برای تشخیص توهم این است که آزمایشاتی مانند الکتروانسفالوگرام یا EEG که ازطریق آن الگوهای غیرطبیعی فعالیت الکتریکی در مغز مورد بررسی قرار داده میشوند، انجام شود. از این طریق حتی می توان توهمات نشات گرفته از تشنج و صرع را هم شناسایی کرد.
حتی اگر توهمات، ناشی شده از مشکلات مغزی باشند، می توان آنها را با MRI شناسایی کرد.
درمان توهم
دارو درمانی و روان درمانی راه های درمان توهم است اما پیش از هر چیزی باید عوامل بروز توهم را شناسایی کرد تا بر اساس آن شیوه درمان و چگونگی انجام، انتخاب و فرایند درمان آغاز شود.
چنانچه توهمات ناشی از اختلالات روانی مانند طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک باشد، دارودرمانی و روان درمانی قادر هستند مشکل را حل کنند. برای اینگونه بیماری ها داروی روان پریشی توصیه می شود.
علاوه بر موارد فوق، روش هایی مانند درمان شناختی رفتاری، برنامه ریزی درمانی و روان شناختی، سرعت درمان را افزایش و روند آن را تسهیل کند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و ارتباط با مشاور آنلاین گپچه با ما در ارتباط باشید.
بیشتر بخوانید:
10 مورد از شایع ترین اختلالات رفتاری بزرگسالان
درمان فوبیا با بهترین روانشناسان
نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.