آیا میدانید وسواس فکری و عملی چیست؟
بی تردید برای اکثر شما پیش آمده است که درِخانه را بسته اید و چند قدمی از خانه دور شده اید ولی یکباره به فکر این افتاده اید که آیا در را بسته ام یا نه؟ به اجبار به سمت خانه حرکت کرده اید و برای اطمینان در را قفل میکنید ، حتی ممکن است برای چندین بار این عمل تکرار شود ، اما این کارها ممکن است از حواس پرتی یا نداشتن تمرکز باشد و وسواس فکری تلقی نشود.
پس لازم است با علائم و خصوصیات آن آشنا شویم تا راه درمان وسواس فکری و عملی را بهتر بتوانیم پیدا کنیم.
وسواس فکری یا OCD چیست؟
اگر بخواهیم به زبان ساده تعریفی از وسواس فکری داشته باشیم میتوانیم بگوییم که : وسواس فکری ، یک نوع اختلال بهداشت روانی میباشد که افراد را در سن های مختلف و همچنین جنبه های مختلف زندگی شان تحت تاثیر قرار میدهد.
اختلال وسواس فکری یا OCD از چه سنی شروع میشود؟
در جواب این سؤال باید بگوییم که : اختلال وسواس فکری ، معمولا در اوایل دوران نوجوانی یا بزرگسالی به وجود می آید و دلیلش هم میتواند رخ دادن یک رویداد یا بارداری و زایمان و یا مشکلات عاطفی باشد.
اختلال وسواس جبری به 2 قسمت تقسیم میشود:
1. وسواس های فکری
2. اجبارهای رفتاری
فردی که هرکدام از این دو مورد را داشته باشد به وسواس فکری مبتلا میباشد وحتما لازم نیست که هردو مورد راباهم داشته باشد.
وسواس ها به چند شکل خود را نشان میدهند؟
وسواس ها معمولا به 3 شکل خود را نشان میدهند که دراینجا برایتان شرح خواهیم داد.
1. افکار :
به افکار وسواسی گفته میشود که غیرقابل کنترل هستند یعنی فرد مدام در تلاش است تا با آنها مقابله کند و از ذهن خود حذف شان کند.
2. ترس ها :
به احساسات و انگیزه هایی که به طور ناگهانی درفرد ایجاد میشوند و باعث نگرانی در فرد شده تا فرد خارج از کنترل خود ، کار اشتباهی انجام ندهد.
3. ایماژ ها یا تصاویر :
تصاویری در ذهن فرد شکل گرفته اند که ناخوانده و مزاحم هستند و بسیار ترسناک و عجیب و غریب اند.
نکته :
درمان قطعی این اختلال اصلا کار آسانی نیست و فرد برای شروع درمان ابتدا باید آن را بشناسد و با انواع وسواس نیز آشنا شود.
اختلال وسواس به چند دسته تقسیم میشود.
1. وسواس های متعارف و کلی
- افکار جنسی ناخواسته، آلودگی و کثیفی‌ها
- سرکوب و پیشگیری کردن و یا انحرافات و خطاهای ذهنی در تصویر سازی های جنسی
- پیشگیری یا انحراف در تکانه های جنسی در مورد دیگران
- وسواس در مورد همجنس گرایی
- وسواس در مورد داشتن رابطه با کودکان و محارم
- وسواس درباره ایجاد رابطه خشونت آمیز در رابطه جنسی با دیگران
- بیماری هایی مانند : هرپیس و ایدز
- آلودگی های مسری محیطی مانند : تشعشات
- شوینده های خانگی : پاک کننده ها و همچنین حلال ها
- فضولات بدن که شامل : ادرار، مدفوع میباشد.
- کثیفی ها
وسواس های مذهبی ، از دست دادن کنترل
- نگران بودن بخاطر تخطی از فرمان خداوند و یا شرمساری
- نگرانی های بیش از اندازه درباره ی درست یا غلط بودن رفتارها.
- ترسیدن از انجام حرکت های غیرعادی که باعث آسیب رساندن به خود میشود.
- ترسیدن از انجام حرکت غیرعادی و ارادی که باعث آسیب رساندن به دیگران میشود.
- ترس از تصاویر خشونت آمیز در ذهن و فکر فرد
- ترس از فحش دادن یا کلمات زشت و ناپسند و بدگویی
- ترس از دزدی کردن.
دیگر وسواس ها و آسیب رساندن ها
- نگرانی در مورد اینکه به بیماری مانند :"سرطان" مبتلا شود.
- اعتقاد داشتن به خرافات درباره ی ؛ خوش شانس بودن و بدشانسی، عدد ها یا رنگ های خاص.
- ترس از اینکه فرد خود را در قبال اتفاقاتی مانند آتش‌سوزی و یا دزدی مسئول بداند.
- ترس از اینکه بخاطر سهل انگاری فرد، دیگران صدمه ببینند.
وسواس های مرتبط با کمالگرایی
- نگرانی درباره ی برابر بودن و عینیت.
- نگران بودن درمورد نیاز به دانستن و به یاد آوردن.
- فرد ترس داشته باشد که نکند اطلاعات مهم را زمانی که نیاز دارم فراموش کنم یا ازدست بدهم.
- فرد این توانایی را ندارد که تصمیم بگید اجسامی را نگه دارد یا دور بریزد.
- ترس ازدست دادن را داشته باشد.
2. وسواس های رفتاری و جبری
وسواس های فکری شستشو و تمیزی
- داشتن افکار تکراری درباره ؛ پیشگیری کردن از زیان رساندن و احتمال وقوع یک رویداد و عواقب بد به دیگران.
- دعا کردن برای جلوگیری از آسیب و زیان رساندن و احتمال وقوع رویداد بد ، به دیگران.
- شمارش اعداد در مواقع انجام دادن فعالیت های فرد و به پایان رساندن آنها با یک عدد امن، خوب و صحیح.
- حذف کردن و انجام ندادن (مثلا : جا به جا کردن یک کلمه بد با یک کلمه ی خوب)
- شستشو افراطی دست ها و یا شستشو با آدابی خاص
- حمام رفتن های بیش ازحد ، مسواک زدن ، نخ دندان کشیدن و آداب دستشویی رفتن های خاص.
- تمیز کردن بیش از حد اشیای منزل.
- تمیز کردن بیش از اندازه اجسام ، برای جلوگیری از آلودگی ها.
دیگر وسواس ها ، چک کردن ها
- فرد تا زمانی که احساس کند کارش را درست انجام داده است مرتبا اجسام را در جای خاص و منظم خودشان قرار میدهد.
- درخواست کردن ، اعتراف کردن برای دست یابی به اطمینان بیشتر.
- دور شدن فرد از موقعیت هایی که امکان دارد وسواس فرد را شدید تر کند.
- چک کردن ها ، برای آسیب نرساندن به خود و دیگران در زمان حال و آینده.
- چک کردن به این دلیل که ، هیچ اتفاق بدی رخ ندهد.
- چک کردن اینکه ، فرد اشتباهی نکرده باشد.
- چک کردن قسمت هایی از بدن و شرایط فیزیکی خود.
تکرار
دوباره خوانی و دوباره نوشتن
تکرار فعالیت های عادی مثل بیرون رفتن و داخل آمدن، بلند شدن و نشستن روی صندلی
انجام حرکتهای فیزیکی تکراری مانند لمس کردن، ضربه زدن یا چشمک زدن
تکرار کردن فعالیت ها در شماره ای خاص مثلاً : فرد میگوید کاری که انجام میدهد را باید 4 بار تکرار کند زیرا این عدد ، عدد درست و ایمنی میباشد.
کسانی که به اختلال وسواس فکری عملی مبتلا هستند افکار ناخواسته و ناراحت‌کننده ای دارند که مرتبا در ذهن شان جرقه میزنند ، افراد مبتلا به خاطر
این افکار بسیار عذاب میکشند و به جای صحبت کردن درمورد افکارشان ، رفتارهای تکراری از خود نشان میدهند و گمان می کنند با این کار ، افکارشان را میتوانند کنترل کنند.
درست مانند خانمی که ، کثیف بودن خانه اش او را آزار میدهد و برای سرکوب این آزار ها در روز چندین مرتبه خانه را تمیز میکند ولی درباره ی آن هیچ صحبتی نمیکند و رنج میبرد.
از سوی دیگر وسواس های فکری عملی یا همان OCD به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند :
1. قرینه سازی و منظم بودن اجسام و اشیاء ، مثال: (چیدمان نامنظم غذا و بشقاب ها روی سفره)
2. احتکار افکار : مانند فردی است که اشیاء را در اطراف خود جمع‌آوری و انبار میکند و توان دور ریختن این اشیاء به درد نخور را ندارد و کار به جایی میرسد که فرد آنقدر این وسیله ها را دور خود میچیند که تمامی فضای خانه اش را به هم ریخته و آشفته میکند به صورتی که دسترسی به فضای خانه سخت میشود.
3. تمیزی
4. اعمال ممنوعه
خب حالا که به تعریف درستی از وسواس فکری و انواع این وسواس رسیده اید ، مسلما بهتر میتوانید بفهمید که آیا دچار اختلال وسواس فکری هستید یا نه.
جهت کسب اطلاع بیشتر و ارتباط با روانشناسان و دریافت مشاوره آنلاین روانشناسی با گپچه در تماس باشید.
بیشتر بخوانید:
درمان وسواس چک کردن (وسواس وارسی کردن)
وسواس کمک به دیگران چیست و چطور بر آن غلبه کنیم؟
سندروم آسپرگر چیست + نشانه های اختلال آسپرگر و راههای درمانی آن