بررسی رفتارهای پرخطر در نوجوانان، علل و راهکارها

چرا نوجوانان رفتارهای پر خطر نشان می دهند؟

مشاهده رفتارهای پرخطر نوجوانان نه تنها در فضای مجازی، بلکه در جامعه نیز قابل مشاهده است. دیدن نوجوانان در حال مصرف مواد مخدر، خشونت و سبک های نابهنجار زندگی، نشان دهنده اهمیت این موضوع است. نه تنها مدارس، بلکه خانواده ها درگیر چنین مواردی هستند. برای مدیریت این شرایط می توان از مشاوره نوجوان کمک گرفت.

دوران نوجوانی، دوران گذر از بلوغ است. سنی پر از احساسات شدید که باعث می شود نوجوان با چالش های زیادی روبه رو شود. در این دوران گذر از کودکی به بزرگسالی، تغییرات جسمی و روانی زیادی تجربه می کند.

هورمون های تستوسترون و استروژن به میزان زیادی ترشح شده و باعث بیداری جنسی نوجوان می شود. ترشح این هورمون ها، احساسات را از تعادل خارج کرده و او را درگیر تغییرات ناگهانی و مداوم هیجانات می کند.

این تغییرات هم برای نوجوان سخت است و هم برای اطرافیان به خصوص والدین. وی در این زمان نیاز به حمایت و پشتیبانی روانی دارد. در صورتیکه حمایت لازم را دریافت نکند، احتمال سوق به سمت رفتارهای پرخطر زیاد می شود. رفتارهای پرخطر نوجوان، سلامت جسمی، روانی و اجتماعی او را مختل می کند. به همین دلیل آگاهی افرادی که با این رده سنی کار می کنند مثل معلمین و مسئولین مدرسه ، ضروری است.

حتما بخوانید: گرفتن موبایل برای نوجوانان + نکاتی که هر پدر و مادر باید بداند

رفتارهای پرخطر نوجوانان به چه شکل هایی دیده می شوند؟

نوجوان برای رهایی از هیجانات زیادی که تجربه می کند و درک نشدن، به دنبال روش هایی می رود که همسالانش تجربه کرده اند و یا پیشنهاد می کنند. بیشترین رفتارهای پرخطر  در گرایش به مواد مخدر، تمایل به رابطه جنسی، اظهار خشونت و تمایل به خودکشی دیده می شود.

گرایش به مواد مخدر

از نگران کننده ترین رفتارها ، مصرف مواد مخدر است. نوجوان دچار تغییرات جسمی و روانی زیادی است، در حالیکه دنیا را به شکلی دیگر تجربه می کند و سعی دارد آن را بشناسد تا هویت خود را بفهمد. به همین دلیل نیاز به حمایت از طرف خانواده و اجتماع دارند.

سازگاری با این تغییرات ناگهانی دشوار است و درصورتی که نوجوان حمایت لازم را دریافت نکند و آرامش نداشته باشد، احتمال دارد برای به دست آوردن آرامش و امنیت به سمت مصرف مواد مخدر رفته و از این طریق نیازهای خود را برطرف کند.

تمایل به رابطه جنسی

افزایش نیاز جنسی در این دوران طبیعی است. از سویی دیگر احساسات او مرتب تغییر می کند. به همین دلیل به دفعات عاشق می شود.

غفلت والدین از تغییرات بلوغ فرزندشان و عدم توجه مسئولین مدرسه، می تواند نوجوان را در شرایطی قرار دهد که رابطه جنسی را بدون در نظر گرفتن مسائل بهداشتی تجربه کند و به بیماری های جنسی مبتلا شود.

خشونت

خشم به عنوان یک احساس طبیعی، اگر کنترل شود و به جا مورد استفاده قرار گیرد، سلامت و بقای ما را تضمین می کند. گرچه خشونت های مداوم و زیاد، تاثیرات منفی بر نوجوان می گذارد و او را از نظر فردی و اجتماعی در برابر خطرهای زیادی قرار می دهد.

تغییرات هورمونی که نوجوان تجربه می کند، احساسات و هیجانات او را بیشتر و سریعتر از گذشته درگیر می کند. به سرعت کنترل خود را از دست داده و خشمگین می شود. ابراز خشونت به عنوان یکی از رفتارهای پرخطر نوجوانان، بسیار آسیب زا است. نوجوانی که درباره مهارت های ارتباطی در سن بلوغ آموزش دیده باشد، می تواند خشم خود را کنترل کرده و از آسیب های خشونت در امان باشد.

تمایل به خودکشی

دوران بلوغ دوران سرریز شدن انواع احساسات است. احساساتی که که کنترل آن ها برای نوجوان دشوار است. نوجوانی که نمی داند چگونه با این شرایط جدید کنار بیاید، نیاز به حمایت و آموزش دارد. اگر به جای دریافت حمایت، در فضای متشنج قرار گیرد، ممکن است تصمیم به خودکشی بگیرد.

چه عواملی باعث سوق نوجوان به سمت رفتارهای پرخطر می شود؟

نوجوان با گروه ها و شرایط متعددی درگیر است. هر کدام از آنها می تواند باعث رفتن به سوی رفتارهای پرخطر در دوران نوجوانی شود. عواملی مثل خانواده، مدرسه، محیط، عوامل روانشناختی و گروه همسالان.

خانواده

کودک در خانواده اولین قدم ها را برای رشد برمیدارد. هویت، باور و ارزش هایی که انتخاب می کند، در خانواده شکل گرفته اند.خانواده باید محلی برای ارضای نیازهای عاطفی، آرامش، امنیت و دریافت عشق و محبت باشد. در غیر این صورت به سمت رفتارهای پرخطر نوجوانان کشیده می شود تا نیازهای خود را برطرف کند.

فشارهای روانی در مدرسه

دوران بلوغ با فشارهای روانی همراه است. مسئولین مدارس که بدون توجه به این شرایط بحرانی، با نوجوان برخورد کرده و فشار بیشتری به او وارد می کنند، می توانند به راحتی او را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهند.

 محیط

نوجوانی که درگیر هیجانات شدید است و نمی داند چگونه با شرایط جدید کنار بیاید، با قرار گرفتن در جامعه نامناسب، به راحتی درگیر همان رفتارها می شود. نوجوانانی که در محیط های پر از جرم و مجرم زندگی می کنند، رفتارهای پرخطر را بیشتر بروز می دهند.

عوامل روانشناختی

نوجوانی که دچار افسردگی و اضطراب است، بیشتر به سمت مصرف مواد مخدر جذب می شود. عدم اعتماد به نفس، حس بی ارزش بودن، عدم دریافت تایید اجتماعی و قرار گرفتن در فشارهای روانی می تواند نوجوان را مجبور کند تا برای مقابله با تمام احساسات منفی، به سمت رفتارهای پرخطر برود.

گروه هم سالان

گروه همسالان در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد. نوجوانان در این سن زیاد تحت تاثیر هم قرار می گیرند و از هم الگو می گیرند. رفتار اشتباه یک نوجوان به راحتی میان دوستانش تقلید می شود. نوجوانی که امنیت عاطفی و روانی ندارد، به همسالان خود پناه برده، رفتارهای آن ها را تقلید می کند. خانواده برای مقابله با این شرایط، باید بداند که توجه مهمترین نیاز نوجوان است.

رفتار اطرافیان در دوران بلوغ نیاز به حساسیت دارد. رفتارهای متفاوت نوجوان نباید باعث طرد او از سوی خانواده شود و در او حس تنهایی ایجاد کند. برای گذراندن این دوران حساس و پرخطر، می توان از مشاوره نوجوان کمک گرفت. آموزش مهارت های ارتباطی به نوجوان، او را در جایگاهی قرار می دهد که بتواند در مقابل رفتارهای پرخطر واکنش بهتری نشان دهد.

حتما بخوانید: راهکارهای کنترل نوجوان سرکش

انواع مواد،عوارض و مخاطرات و گرایش نوجوانان را بشناسیم

برای آگاهی از راه های مقابله با چاش های نوجوانی، ابتدا باید با آنها آشنا شد. گرچه مواد مداوم تغییر کرده و انواع جدیدی وارد بازار می شوند. به همین دلیل خانواده باید سعی کند اطلاعات خود را نسبت به این موارد به روز کند.

الکل

الکل عوارض جسمی و روانی زیادی دارد. از نظر جسمی او را درگیر چرب شدن و سرطان کبد، زخم معده، سرطان  مری، معده و ریه و افزایش ریسک سکته قلبی و مغزی می کند.

از لحاظ روانی نیز باعث اضطراب، توهم، بی خوابی، اختلال در حافظه کوتاه مدت و ناآگاهی نسبت به زمان و مکان می شود. همچنین مصرف الکل می تواند منجر به بروز خشونت، تجاوز و حتی قتل نیز شود.

قرص اکستازی

قرص اکستازی که میان نوجوانان رایج شده است می تواند او را با بیماری هایی همچون یابت، آسم، تشنج و عوارض کبدی و قلبی درگیر کند. از لحاظ روانی نیز دچار اضطراب و افسردگی، بی خوابی، توهم، شادی موقت و افزایش انرژی می شود. نوجوانانی که درگیر مصرف قرص های اکستازی می شوند ممکن است به مصرف الکل یا خودکشی دست بزنند.

ناس

روی آوردن به مصرف ناس، از رفتارهای پرخطر نوجوانان، است. مهمترین خطر ناس، احتمال ابتلا به نوعی سرطان دهان است. همچنین خوشحالی کاذبی که به وجود می آورد، باعث رفتارهای ناهنجاری مثل پرتاب آب دهان در کوچه و خیابان می شود.

شیشه

مصرف شیشه عوارض زیادی دارد. مثل آسیب به سیستم ایمنی بدن، مسمونیت، بی خوابی، بالا رفتن ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن، لرزش اندام ها، تشنج، تخریب بافت های بدن و تمایل شدید به نوشیدن آب.

شیشه باعث می شود فرد لذت زیادی را حس کند. به همین دلیل اعتماد به نفس و جرات  زیاد می شود. از نظر خلق و خو دچار تغییرات زیادی می شود. می تواند بسیار مهربان و یا بسیار پرخاشگر شود. از سویی دیگر اضطراب و توهم زیادی را تجربه می کند. دچار اختلال در درک می شود. تا جایی که ممکن است توهم پرنده بودن بزند و از بالا خود را پرت کند.

معتاد به شیشه 2 تا 3 سال زنده می ماند. درمان آن دشوار و گران است. از طرفی فرد تمایلی به درمان ندارد و می تواند جان دیگران را به خطر انداخته و حتی اقدام به قتل اطرافیان کند.

تریاک

این ماده مخدر باعث بی اشتهایی، لاغری، نارحتی های معده به خصوص یبوست، خشکی پوست، افت فشار خون و رخوت می شود. از لحاظ روانی نیز فرد بسیاری از حساسیت های خود را از دست می دهد. این افراد نه تنها به بیماری های خونی و پوستی مبتلا می شوند، به افزایش اختلالات خانوادگی نیز دامن میزنند.

کراک

عوارض جسمی کراک با توجه به قدرت اعتیادآوری آن زیاد و واضح است. این ماده تا 15 برابر بیشتر از تریاک تاثیرات مخرب دارد. پیری زودرس، آسیب به اندام ها، جدا شدن اندام ها و کرم گذاشتن زیر پوست از بدترین عوارض آن است. همچنین معتاد به کراک با مواردی مثل کاهش وزن، تعریق شدید، کاهش اشتها، لرزش دست، تتشنج و تهوع، تب و افزایش ضربان قلب نیز درگیر است.

این افراد دچار تغییر شخصیت شده، تمرکز و خواب منظم را از دست می دهند. دچار سوءظن، توهمات شدید، توهم خوشی، بی قراری و نشان دادن رفتارهای کینه توزانه می شوند.

عوامل مخاطره آمیز نوجوانان کدامند؟

عوامل خطرپذیری نوجوانان را در دو دسته کلی می توان تحلیل کرد.

• عوامل فردی مثل ویژگی های شخصیتی و وضعیت بهداشت روان و تاب آوری
• عوامل محیطی و اجتماعی مثل وضعیت خانوادگی و شکست های عاطفی

این عوامل را می توان در موارد جزئی تر نیز بررسی کرد.

• عوامل روانی- عاطفی مثل افسردگی، استرس، پرخاشگری، کم توجهی، کمبود عاطفی، تحقیر شدن و سوگ از طلاق والدین
• عوامل خانوادگی مثل طلاق، بد سرپرستی، رفتارهای پر خطر در خانواده
• عوامل تحصیلی مثل فرار از مدرسه، افت تحصیلی
• عوامل محیطی و اجتماعی مثل دوستی و زندگی با افراد پرخطر، بازی های رایانه ای، یادگیری از رسانه ها و قهرمانان رسانه های و سعی در شبیه شدن به آن ها.
• عواملی که از رفتارهای پرخطر در زمان تفریح و سرگرمی ایجاد می شود.

آیا همه نوجوانان در معرض خطر هستند؟

کودکان و نوجوانان برای گذر از چالش های نوجوانی، باید مهارت های خود مراقبتی و پیشگیرانه را بیاموزند. همچنین افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند، مثل آن هایی که سابقه شکست تحصیلی دارند یا در خانواده های پر خطر زندگی می کنند، نیاز به توجه بیشتری دارند.

برای پیشگیری از رفتارهای پر خطر در نوجوانمان، چه مهارت هایی را به فرزندانمان آموزش دهیم؟

1. مهارت های شخصی

مثل تصمیم گیری، خودکنترلی، شناخت عواطف و احساسات و عزت نفس

2. مهارت های مواجهه

مثل درخواست کمک، مقابله با ناامیدی و مدیریت استرس

3. مهارت های اجتماعی

مثل مهارت های ارتباطی، همکاری، دوست یابی و مهارت نه گفتن

4. مهارت های شناخت خطر

مثل آشنایی با زیان مواد مخدر و الکل،شناخت تاثیر رسانه ها

آگاهی از رفتارهای پرخطر نوجوانان و نشانه ها و عواقب آن ها، علاوه بر خود نوجوان به اطرافیان نیز کمک می کند تا در مواجهه با این موارد تصمیمات درست بگیرند. همچنین از تکرار آن ها جلوگیری کنند.

واکنش خانواده نسبت به رفتارهای پرخطر نوجوان اهمیت دارد. اگر واکنش اصولی نباشد، ممکن است نتیجه کاملا برعکس باشد و شرایط بدتر شود. آشنایی خانواده با راهکارهای موجود و حمایت از فرزند، به مداخله موثر کمک می کند.

باید در نظر داشت که استفاده از جلسات مشاوره نوجوان هزینه کمتری دارد تا خساراتی که هر کدام از رفتارهای پرخطر برای فرد و خانواده خواهد داشت.

جمع بندی

دوران نوجوانی هم برای نوجوان و هم برای خانواده، پر از چالش هایی است که می تواند به مشکلات اساسی منجر شود. به همین دلیل آگاهی و شناخت درباره مشکلات این دوران و روش های مقابله با آن، برای هر دو گروه ضروری است.

استفاده از مشاوره نوجوان و مشاوره روانشناسی با فردی مجرب و آموزش دیده، می تواند به نوجوان کمک کند تا مهارت های لازم برای گذر از این دوران را فرگیرد و همچنین خانواده نیز درک بهتری نسبت به رفتارهای پرخطر نوجوانان داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

روانشناس نوجوان چه کمکی میتواند به خانواده ها کند؟

اضطراب اجتماعی نوجوان و راه های شناخت و درمان آن​

روانشناسی نوجوان و آگاهی ازمراحل رشد دوران نوجوانی​